Osmanlı - Safevi (İran) İlişkileri (17. yy)

 

✓ Fatih, Otlukbeli Savaşı ile Akkoyunlu Devleti’ni yendi.

✓ Bu yenilgiden sonra zayıflayan Akkoyunlu topraklarında (İran coğrafyası) Safevi Devleti kuruldu. ✓ Yavuz Sultan Selim, Çaldıran Savaşı ile Safevi Devletine büyük bir darbe vurdu.
✓ Kanuni, Safeviler üzerine üç sefer düzenleyerek 1555 Amasya Antlaşması’nı imzaladı.
✓ Bu antlaşma iki devlet arasındaki ilk resmi antlaşmadır ve iki devlet arası barış dönemi başladı. ✓ 1577 yılında tekrar başlayan savaşlar, Kasr-ı Şirin Antlaşması’nın imzalanmasına kadar devam etti.

Ferhat Paşa Antlaşması 

✓ III. Murat Dönemi’nde (1574-1595) Safevilerin;
o Osmanlı Devleti topraklarındaki yıkıcı, bölücü faaliyetleri
o İran topraklarından geçen ticaret kervanlarını yağmalamaları
o İran’daki karışıklardan yararlanmak istenilmesi üzerine savaşlar yeniden başladı.

✓ Sokullu Mehmet karşı çıkmasına rağmen 3. Murad, Lala Mustafa Paşa’yı İran üzerine gönderdi. ✓ Lala Mustafa Paşa, Tebriz, Gürcistan, Azerbaycan’ı ele geçirdi.
✓ Safaviler barış isteyince 1590'da Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması imzalanmıştır.

Ferhat Paşa Antlaşması’nın Önemi

o Tebriz, Karabağ, Dağıstan ve Şirvan gibi yerler Osmanlı Devleti’nin eline geçti. o OsmanlınınsınırlarıdoğudaHazarDenizi'nekadarulaşmıştır.

o Osmanlı Devleti bu antlaşma ile doğudaki en geniş sınırlarına ulaştı.

1603-1611 Savaşları ve Nasuh Paşa Antlaşması

• ✓  Osmanlı Devleti’nin Avusturya ile savaşlarını ve Anadolu’daki Celali İsyanlarını fırsat bilen İran Şahı Şah Abbas, Ferhat Paşa Antlaşması ile kaybettiği yerleri geri almak için savaş ilan etti.

• ✓  Uzun süren ve sonuçsuz kalan bu savaşlar Nasuh Paşa Antlaşması (1612) ile sonlandırılmıştır.

• ✓  Ferhat Paşa Antlaşması ile kazanılan yerler İran'a geri verilmiştir.

• ✓  İran'ın Osmanlı Devleti'ne her yıl 200 deve yükü ipek vergi vermesi kararlaştırılmıştır.

  1617-1618 Savaşları ve Serav Antlaşması

• ✓  İran'ın Nasuh Paşa Antlaşması gereği ödemesi gereken vergiyi ödemek istemedi.

• ✓  Bunun üzerine II. Osman (Genç) Dönemi'nde Safeviler ile savaşlar yeniden başladı.

• ✓  Safavilerin isteği ile 1618'de Serav Antlaşması imzalanmıştır.

• ✓  Sınırlar aynen kalacak, Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlı Devleti'ne verilecekti.

• ✓  İran'ın ödeyeceği vergi 100 deve yükü ipeğe indirilmiştir.

  1622-1639 Osmanlı- İran Savaşları ve Kasr-ı Şirin Antlaşması

• ✓  Şah Abbas, 1623’te Bağdat’ı ve Irak’ın tamamını ele geçirip Mardin’e kadar ilerledi.

• ✓  IV. Murad ordunun başına geçerek 1635 Revan (Erivan) ve 1638’de Bağdat seferine çıkmıştır.

• ✓  Şah Abbas’ın ölmesi üzerine, İranlılar barış istedi ve 1639 Kasr-ı Şirin Antlaşması imzalandı.

• ✓  Antlaşmaya göre Bağdat, Basra ve Şehrizor Osmanlılara, Revan ise Safevilere bırakılmıştır.

• ✓  Zağros Dağları iki devlet arasında sınır kabul edilmiştir.

• ✓  Bu antlaşmayla bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde belirlenmiştir.

  XVII. Yüzyılda Osmanlıya Yönelik Stratejik Tehditler

• ✓  Osmanlı Devleti, XVII. yüzyılda her ne kadar güçlü devlet olsa da hızla güçlenen ve zaman zaman kendisine karşı ittifaklar kuran Avrupalı devletlerin stratejik tehditleriyle karşı karşıya kalmıştır.

• ✓  Osmanlılar bu tehditler karşısında sınırlarını muhafaza edebilmiş ancak yüzyılın sonunda Kutsal

•   Bu antlaşma ile 1578’den beri aralıklarla devam eden 61 yıllık savaş durumu sona ermiştir.

•   Bu antlaşma ticari yasakları da kaldırıp eski tarihî yolların yeniden canlanmasını sağlamıştır.

•   XVII. yüzyılın ilk yarısında Safevilerle giriştikleri yoğun mücadele sebebiyle askerî güçlerinin

  büyük kısmını İran üzerine seferber eden Osmanlı Devleti, Otuz Yıl Savaşları ile uğraşan Avrupa’nın güçsüz ve zayıf durumundan istifade edememiştir.

İttifak karşısında aldığı yenilgi ile büyük toprak kaybı yaşamıştır.

 Strateji: Devletler arası ilişkilerde, bir devletin çıkarlarını korumak ve hedeflerine ulaşmak

amacıyla kullanabileceği yöntem ve araçlar olarak tanımlanır.  Tehdit: Bir devletin egemenlik hakları, toprak bütünlüğü, rejimi, toplumsal ve ekonomik yapısına yönelik oluşabilecek iç ve dış tehlikeler olarak tanımlanır.