AÇIK DENİZLERDE EGEMENLİK MÜCADELESİ

 

Portekizliler ve İspanyollar

✓ Coğrafi Keşifler sonucunda Portekizliler ve İspanyollar yeni yerler ve deniz yolları keşfederek sömürgeler oluşturdu. İspanya, Amerika kıtasındaki sömürgecilik faaliyetleriyle XVI. yüzyılın sonunda dünyanın en zengin ülkelerinden biri oldu.

✓İspanya ve Portekiz’in kurduğu sömürge imparatorlukları uzun yaşamadı. Çünkü bu imparatorlukların topraklarına XVII. yüzyıl başlarından itibaren yeni sömürge devletleri olarak yükselen İngiltere ve Hollanda el koymaya başladı.

• ✓  Portekiz ve İspanya ile başlayan daha sonra İngiltere, Hollanda ve Fransa ile devam eden sömürgecilik faaliyetleri; Uzak Doğu’da Hindistan, Endonezya, Çin ve bu bölgede yer alan yüzlerce adayı sömürge hâline getirdi.

• ✓  İspanyolların Amerika’ya ve Portekizlilerin Hint Okyanusu'na yaptığı keşifler daha ileri düzeyde denizcilik faaliyetlerinin gerekliliğini ortaya çıkarmıştı.

  o Bunedenle16.yüzyıldaİngiltere,HollandaveFransagibidenizgüçleri,okyanuslardaki faaliyetlerini sürdürmek ve geliştirmek için büyük paralar harcamaya başladı.

  o XVI. yüzyıl sonunda iyi silahlanmış ve ekonomik yönden desteklenmiş okyanus denizciliği, Avrupa siyaseti üzerinde büyük bir etki meydana getirdi.

  İngiltere

• ✓  İngiltere, 16. yüzyıl sonunda İspanya’yı mağlubiyete uğratarak deniz hâkimiyetine son verdi.

• ✓  Bir ada devleti olmasının sağladığı avantajla hızlı bir şekilde dünya ticaretine açılan İngiltere, 17. yüzyılda İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’ni kurarak İngiliz sömürgeciliğinin ilk ciddi temelini attı.

• ✓  İngiltere, doğudan batıya büyük bir coğrafyadaki kaynakları kontrol eden bir deniz imparatorluğu hâline geldi. İngiltere’ye bu yıllarda “üzerinde güneş batmayan imparatorluk” unvanı verilmiştir.

  Hollanda

• ✓  Hollanda, XVII. yüzyıl başlarında Hollanda Doğu Hindistan Şirketi’ni kurdu. Bu şirket sayesinde Hollandalılar, Ümit Burnu’ndan Doğu Hint adalarının ucuna kadar uzanan bölgede büyük bir sömürge imparatorluğu meydana getirdi.

• ✓  Hollandalı tekne sahipleri Avrupa teknelerinin yarısına hâkim olarak dünya deniz taşımacılığının büyük kısmını ele geçirip bütün Avrupa’nın ticaret aracıları hâline geldi. Böylece Hollanda ticari ve mali gücü ile kısa zamanda Avrupa'nın önde gelen devletlerinden biri oldu. 
  

  Fransa

  ✓ ✓ ✓

  Dönemin diğer bir deniz gücü olan Fransa, XVI. yüzyılda siyasi istikrarını sağlayarak sanayisini ve özellikle de deniz ticaretini güçlendirdi.
  Ardından denizaşırı bölgelerde yayılma faaliyetlerine girişen Fransa, Amerika kıtasına açılarak zenginliğini artırmaya çalıştı.

  Fransa sömürgeci ülkeler arasında ilk defa Afrika Kıtası’na yönelen ülkedir.
  

  Rusya

  • ✓  Rusya, coğrafi konum bakımından kuzeyindeki buzlarla kaplı denizler ile güneyinde Boğazlar’a ve Karadeniz’e sahip Osmanlı Devleti arasında sıkışıp kalmış, sıcak denizlere çıkışı olmayan bir ülke konumundaydı.

  • ✓  Rusya, XVII. yüzyılın sonlarında tahta geçen Çar I. Petro'nun belirlediği politikalarla büyük devlet olma yolunda önemli adımlar atmaya başlamıştır.

  • ✓  Bu politika doğrultusunda; Baltık Denizi üzerinden Atlas Okyanusu'na açılma, Osmanlı egemenliğinde yer alan Balkanlar (Panslavizm), Karadeniz ve Boğazlar ile Kafkaslar üzerinden Anadolu'ya doğru ilerleyerek Akdeniz'e ulaşma politikalarını hayata geçirmek istiyordu.
    

    Osmanlı Denizciliğinde Değişim

    ✓ Osmanlı Devleti'nin denizcilikle ilgili gelişimi kullanılan gemilerin niteliklerine göre üç dönem olarak incelenebilir.

    Kadırga Devri (Kürekli)

    • ✓  Kuruluştan XVII. yüzyılın ortalarına kadar süren kürekli gemiler devridir.

    • ✓  Kadırga devri, Barbaros Hayrettin Paşa'nın Osmanlı Devleti'ne has tekniğiyle geliştirdiği

      gemilerle sürdürülmüştür.

    • ✓  Bu gemiler çok büyük olmayan, küreklerle idare edilen, rüzgâr gücüne bağımlı olmayan,

      savaşta hızlı hareket edebilen, küçük koylara bile rahatça girip çıkabilecek manevra kabiliyetine sahiptir.

      Kalyon Devri (Yelkenli)

    • ✓  Kadırgaya göre daha uzun bir gövdeye sahip olan kalyonlar, kadırgadan farklı olarak büyük yelkenlere ve toplara sahip gemilerdir.

    • ✓  XVII. yüzyılın ortalarından itibaren özellikle Venediklilerle yapılan mücadelelerde kullanılmak üzere inşa edilmeye başlanmıştır.

    • ✓  Büyük oldukları için daha fazla insan taşıyabilen kalyonların manevra kabiliyeti kısıtlıydı ve kadırgalar gibi süratli hareket edemiyordu.

    • ✓  Bahriye Kanunnamesi (1701) ile kalyon üretimine hız verilmiş, kalyonlar ebat olarak büyütülmüş ve geliştirilmiştir.

      Buharlı Gemiler Devri

    • ✓  XIX. yüzyılın ortalarından devletin yıkılışına kadar geçen süreçte buharlı gemiler kullanılmıştır.

    • ✓  Ancak bu devir Osmanlı Devleti'nin her alanda çöküntü yaşadığı devir olduğu için denizcilik

    alanında da olumlu gelişmeler yaşanmamıştır 
    
    

    
    
    

  •