Ekber ve Erşed Sistemi

 

• ✓  Osmanlı Devleti kuruluşundan itibaren padişahlık ile yönetiliyordu. Padişahlık babadan oğula geçmekteydi. Şehzadeler, yönetimde tecrübe kazanması amacıyla sancaklara gönderilirdi.

• ✓  Osmanlı Devleti’nde, hanedan üyelerinden hangisinin tahta geçeceğini belirleyen kesin bir kuralın olmayışı, taht mücadelelerine sebep olmuştur.

• ✓  Bu taht mücadelelerini kendi çıkarları için kullanmaya çalışan rakip devletler, Osmanlı için her zaman tehlike oluşturmuştur.

• ✓  Fetret Devri’nde Yıldırım Bayezid’in oğulları arasında, II. Bayezid ile Cem Sultan arasında, I. Selim’in babasını tahttan inmeye zorlaması ve sonrasında kardeşleri ile yeğenlerine karşı giriştiği mücadele, Kanuni Sultan Süleyman Dönemi’nde yaşanan Şehzade Mustafa Olayı gibi gelişmeler, devlette önemli siyasi sıkıntılar meydana getirmiştir.

• ✓  Taht mücadelelerinde devletin siyasi karışıklıklar içinde kalması hatta yıkılma tehlikesi yaşaması üzerine Fatih, “kardeş katli” olarak bilinen uygulamayı getirmiştir.

• ✓  Kanuni Dönemi’nde, Şehzade Bayezid’in isyan etmesinden sonra padişahın en büyük oğlu sancaklara gönderilmeye başlanmış ve diğer şehzadeler sarayda tutulmuştur.

• ✓  III. Mehmed, sancakta yetişen son şehzade olarak 1595’te Osmanlı tahtına çıkmış, onun döneminden itibaren sancağa çıkma tamamen kaldırılmıştır.

• ✓  III. Mehmed’in oğlu I. Ahmet sancağa çıkmayan ve sarayda kafes usulüyle yetişen ilk Osmanlı padişahı olmuştur.

  ✓Şehzadelerin sancaklarda siyasi güç kazanmalarını engellemek ve merkezî otoriteyi güçlendirmek için I. Ahmet Dönemi'nde (1603-1617) bu sisteme son verilerek Ekber ve Erşed Sistemi'ne geçildi.

• ✓  Veraset sisteminde yapılan bu değişiklikle hanedanın en büyük (ekber) ve en olgun (erşed) üyesi padişah olacaktı.

• ✓  Bu uygulamayla şehzadeler arasında taht kavgaları önleyerek kardeş katlini sona erdirse de bazı yeni meselelere yol açmıştır. Şehzadeler bilgi ve tecrübeden yoksun kalmışlardır.

• ✓  Sarayda adeta hapis hayatı yaşadıktan sonra tahta çıkan şehzadelerin çoğu, doğru düzgün devlet tecrübesi kazanamadıklarından ve dünyadan haberdar olamadıklarından padişah olunca ne yapacaklarını bilememişler devlet adamları ve saray kadınlarının etkisi altında kalmışlardı.

• ✓  Kafes Usulü: Şehzadelerin sancağa gönderilmesi âdetinin kaldırılmasıdır. Alınan kararla şehzadelerin sancağa gitmeleri, sakal bırakmaları ve çocuk sahibi olmaları yasaklanmıştır.

• ✓  Şehzadeler Topkapı sarayda şimşirlik adı verilen kısımda göz hapsinde tutulmuşlardır.