OSMANLI DEVLETİ’NDE DARBELER : 1876 Darbesi

 OSMANLI DEVLETİ’NDE DARBELER : 1876 Darbesi

 Osmanlı tarihinde isyanların önemli bir yeri olsada bu isyanlar rejimi veya hanedanı değiştirmeye yönelik olmamıştır. Ancak 19. YY'da Avrupa'daki siyasi akımların etkisiyle Osmanlıda rejimi değiştirmeye yönelik hareketler görülmüştür.

Sultan Abdülaziz 1861’de Osmanlı tahtına geçmişti. Abdülaziz, padişahlığı döneminde, Avrupa’daki gelişmeleri bizzat görmek amacıyla bir Avrupa seyahati de yaptı. Abdülaziz seyahat dönüşü gördüklerini kendi ülkesinde uygulamak için çabaladı.

Demir yolları inşası, metro ve tramvay hattı, Mekteb-i Sultani (Galatasaray Lisesi) gibi okulların açılması, yeni bir donanma oluşturulması gibi girişimlerde bulunmuştu.

Batı’yı örnek alarak yapılan yenilikler; aydınlar tarafından yeterli bulunmamış, siyasi rejimin değişmesi ve devlet otoritesinin sınırlandırılması tek yol olarak görülmüştür.

Batı’yı örnek alarak yapılan yenilikler; aydınlar tarafından yeterli bulunmamış, siyasi rejimin değişmesi ve devlet otoritesinin sınırlandırılması tek yol olarak görülmüştür.

Osmanlının aydınları olarak bilinen Sadrazam Mütercim Rüştü Paşa, Serasker Hüseyin Avni Paşa, Adalet Nâzırı Mithat Paşa ve Şeyhülislam Hayrullah Efendi’den oluşan dörtlü, Sultan Abdülaziz’e karşı ittifak yaptı.

Askerî bir darbe ile Sultan Abdülaziz tahttan indirildi ve yerine Veliaht V. Murad padişah yapıldı. Sultan Abdülaziz ise önce Topkapı Sarayı’na sonra da Feriye Sarayı’na (günümüzde Kabataş Erkek Lisesi) götürüldü. Burada birkaç gün kaldıktan sonra da bilekleri kesilmiş bir hâlde ölü olarak bulundu.

Ölüm şeklinin intihar mı cinayet mi olduğu hâlâ tartışılmakla birlikte II. Abdülhamid, padişah olduktan sonra bu olayı bir suikast olarak değerlendirmiştir.

1881’de Yıldız Mahkemesi’nde başta Mithat ve Mahmut Celalettin Paşa olmak üzere bu olayda payı olan herkes cezalandırılmıştır.

Daha önce de Osmanlı padişahları Yeniçeriler tarafından tahttan indirilmesine rağmen, Abdülaziz’in hal’i ise, şekil ve uygulanış bakımından tipik bir askerî darbe niteliğindedir. 

 Sultan Abdülaziz, devlet adamlarınca görevden alınan ilk padişahtır. Ancak bu sonucu ortaya çıkartan asıl güç, hareketin gerçek amacından habersiz olarak istismar edilen askerler olmuştur. 

Türk siyasi hayatında bu gücü bilenler, orduyu bu amaçla kullanmış ve ordunun fiilen rol almadığı hiçbir darbe girişimi başarılı olamamıştır.