Dağılmayı Önleme Çabaları Fikir Akımları

 Osmanlıcılık

✓ Osmanlı halkını oluşturan tüm unsurları din, dil, ırk farkı gözetmeksizin yasalar önünde eşit kabul eden düşüncedir.

✓ Osmanlıcılık, milliyetçi düşüncenin Osmanlı azınlıkları üzerindeki etkisini sonlandırmayı amaçlar.

✓ Ziya Paşa, Namık Kemal gibi Yeni Osmanlılar Cemiyeti üyeleri tarafından şekillendirilen Osmanlıcılık akımı Tanzimat Fermanı'nı takip eden dönemde etkinlik kazanmıştır.

✓ Osmanlıcılık Osmanlı topraklarında yaşayan farklı etnik unsurların kaynaştırılmasını öngörür.

✓ 1876'da Kanun-i Esasi'nin ilanı, meşruti rejime geçilerek Mebusan Meclisi’nin açılması, Osmanlıcılık düşüncesinin ürünüdür.

✓ Kanun-i Esasi'de, “Osmanlı Devleti sınırları içinde yaşayan herkes din, ırk ve mezhep ayrımı gözetilmeksizin Osmanlı'dır.” ifadesi yer almıştır.

✓ Balkan Savaşları’ndan sonra önemini kaybetmiştir.

İslamcılık

✓ İslam inancından yararlanılarak Osmanlı Devleti'nin ayakta tutulması çabasıdır. İslamcı aydınlara göre, tüm Müslümanlar halife etrafında bir araya gelmelidir (Panislamizm).

✓ II. Abdülhamit'in tahta geçmesiyle birlikte XIX. yüzyılın sonlarında etkinlik kazanmış ve devlet politikası hâline getirilmiştir.

✓ Mehmet Akif, Said Halim Paşa ve Ahmet Hamdi Akseki bu fikri desteklemişlerdir

✓ Bazı Arap toplulukların I. Dünya Savaşı'nda İngilizlerle birlikte hareket etmeleri nedeniyle

başarısız olmuştur.

✓ İttihat ve Terakki Cemiyeti'nin yönetimi ele geçirmesiyle birlikte etkinliğini kaybetmiştir.

Türkçülük
11

✓ Osmanlı Devleti'nde milliyetçilik akımından en son etkilenen unsur Türkler olmuştur.

✓ Osmanlıcılık düşüncesinin başarısız olması ve Balkan Savaşları'yla meydana gelen Türk göçlerinde

yaşanan olaylar Türkçülük akımını beslemiştir.

✓ Bu akım Osmanlı Devleti'nin ancak Türkler tarafından ayakta tutulabileceğini savunmuş, aynı

dili konuşan, aynı ideali paylaşan, millî bilince sahip bir millet oluşturmayı öngörmüştür.

✓ İttihat ve Terakki Cemiyeti tarafından bir devlet politikası olarak kullanılmıştır.

✓ Temsilcileri Ziya Gökalp, Mehmet Emin Yurdakul, Yusuf Akçura ve Ömer Seyfettin gibi

aydınlardır.

✓ Turancılık düşüncesi ile bütün Türklerin bir siyasi çatı altında toplanması hedeflenmiştir

(Pantürkizm).

✓ Türkçülük, Batı’nın bilim ve teknikte örnek alınması, millî ve kültürel yapının korunması

düşüncesiyle Atatürk’ün ortaya koyduğu milliyetçilik ilkesinin oluşmasında etkili olmuştur.

Batıcılık

✓ Batıdaki gelişmeler örnek alınarak yapılan yeniliklerdir.

✓ Batılılaşma düşüncesinin Osmanlı Devleti'ndeki varlığı XVIII. yüzyıla kadar dayanır. XIX.

yüzyılda daha sistematik hale getirilmiş, devletin Batılı yenilik hareketleri ile ayakta

kalabileceği savunulmuştur.

✓ Tanzimat Dönemi’nde hukuk ve toplumsal alanda; Meşrutiyet Dönemi’nde siyasal alanda bu akım

etkili olmuştur.

✓ Batıcı düşünceye sahip devlet adamı ve aydınlar Avrupa'dan yararlanılarak yeni ve çağdaş bir

yapı oluşturulması gerektiğini, Batı uygarlığının tek ölçü olduğunu savunmuşlardır.

✓ Tevfik Fikret ve Celal Nuri bu görüşü savunan aydınlardır.

✓ Batıcılık, Osmanlı'nın çöküşünü engelleyememiş, ancak Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve

yapılan inkılaplarda etkili olmuştur.